Chúng nổi bật với chiếc mũi to và cái bụng phệ. Đây là loài khỉ kỳ lạ với chiếc mũi dài nhất trong số các loài linh trưởng và có khả năng nhai lại như bò. Tiếng địa phương còn gọi nó là monyet belanda tức Khỉ Hà Lan thậm chí là belanda tức người Hà Lan vì người Indonesia cho rằng những tên thực dân Hà Lan thường có cái bụng bự và cái mũi dài và to trông giống như loài khỉ này. Năm 2013, khỉ vòi được bình chọn là động vật xấu xí nhất hành tinh.

Bề ngoài

Khỉ vòi là một loài khỉ lớn, một trong những loài khỉ lớn nhất có nguồn gốc từ Châu Á. Chỉ có Macaca thibetana và những loài voọc xám lớn có thể cạnh tranh với kích thước với nó. Đị hình lưỡng tính rõ rệt ở loài này. Con đực có chiều dài đầu-thân khoảng 66 đến 76,2 cm (26,0 đến 30,0 in) và cân nặng 16 đến 22,5 kg (35 đến 50 lb), với cân nặng tối đa được biết đến là 30 kg (66 lb). Chiều dài con cái là 53,3 đến 62 cm (21,0 đến 24,4 in) và cân nặng là 7 đến 12 kg (15 đến 26 lb), cân nặng tối đa là 15 kg (33 lb).[2][3][4]

Có thể dễ dàng nhận ra chúng từ xa, bởi thân hình lớn và cái bụng phệ. Khi trưởng thành, khỉ vòi đực đạt trọng lượng từ 33 – 35 kg. Những nàng khỉ vòi có thân hình nhỏ nhắn hơn, với trọng lượng 13 – 16 kg. Khỉ vòi có bộ lông dài. Phần lông ở lưng thường có màu cam sáng, nâu đỏ, nâu vàng hoặc đỏ gạch. Phần bụng và mặt có màu xám sáng, vàng hoặc cam nhạt và hồng. Với cái bụng to như cái chậu do là dạ dày của chúng chia thành nhiều ngăn, mỗi ngăn chứa một loại enzim khác nhau để tiêu hóa thức ăn. Do lá cây không có nhiều chất dinh dưỡng nên con khỉ dùng cả ngày để hái lá cây nhằm lắp đầy cái dạ dày nhiều ngăn của chúng, điều đó càng làm cho cái bụng càng to lớn hơn.

Chiếc mũi

Ngoài ra, người ta còn dễ dàng nhận diện chúng với chiếc mũi to, dài bất thường, khủng nhất trong họ hàng linh trưởng. Với những chàng khỉ vòi, chiếc mũi to đùng có thể dài lên tới 18 cm. Chiếc mũi dài chính là điểm thu hút bạn tình vào mùa sinh sản, là công cụ để khỉ vòi tán tỉnh những con cái. Cũng nhờ chiếc mũi này mà khỉ vòi có thể phát ra những âm thanh vang xa hàng trăm dặm, khỉ vòi có thể phát ra tiếng kêu, hú vang xa đến vài chục km, có khả năng phát ra tiếng kêu, hú vang xa đến vài chục km. Những chàng khỉ vòi có chiếc mũi dài, to là niềm mơ ước của các nàng khỉ.

Chiếc mũi to đùng với chiều dài lên tới 18 cm chính là công cụ để khỉ vòi tán tỉnh những con cái. Cũng nhờ chiếc mũi này mà khỉ vòi có thể phát ra những âm thanh vang xa hàng trăm dặm. Có ý kiến cho rằng một vài mũi giúp khỉ làm mát cơ thể. Giả thuyết khác lại cho rằng chúng dùng cái mũi để dương oai khi giận hay khi tranh giành điều gì đó. Nhưng có lẽ giả thuyết được nhiều người tán đồng nhất là cái mũi đó dùng thu hút khỉ cái. Con đực nào có cái mũi càng to thì thu hút được nhiều bạn tình.[5]

Nhai lại

Bên cạnh khả năng này, loài khỉ vòi còn có khả năng nhai lại thức ăn như một số loài móng guốc. Chúng sẽ nạp rất nhiều thức ăn vào bụng, sau đó lúc rảnh rỗi chúng sẽ thực hiện công việc nhai lại. Chúng hóp bụng lại và nôn thức ăn ra miệng, sau đó thư thả nhấm nháp, thưởng thức lại. Với cái bụng to như cái chậu do là dạ dày của chúng chia thành nhiều ngăn, mỗi ngăn chứa một loại enzim khác nhau để tiêu hóa thức ăn. Điều đặc biệt của loài khỉ vòi, đó là bản năng nhai lại thức ăn như một số loài móng guốc. Chúng sẽ xơi rất nhiều thức ăn vào bụng, sau đó lúc rảnh rỗi chúng sẽ thực hiện công việc nhai lại. Chúng hóp bụng lại và nôn thức ăn ra miệng, sau đó thư thả nhấm nháp, thưởng thức lại.